W ostatnich latach coraz częściej słyszy się o przypadkach kierowania poważnych pogróżek, w tym także groźby pozbawienia życia, pod adresem konkretnych osób. Takie zachowania nierzadko rozgrywają się w Internecie, za pośrednictwem mediów społecznościowych, komunikatorów czy w formie bezpośrednich wiadomości tekstowych. Wiele osób w takiej sytuacji zastanawia się, co grozi za groźby śmierci i czy są one ścigane z urzędu, czy jednak dopiero po złożeniu wniosku przez pokrzywdzonego. Poniżej wyjaśniamy kwestie związane z tą problematyką, bazując na przepisach Kodeksu karnego, a w szczególności art. 190 i 191.
Czym są groźby śmierci i dlaczego stanowią poważne przestępstwo?
Groźby śmierci to nic innego jak kierowanie do innej osoby zapowiedzi popełnienia przestępstwa pozbawienia życia. Często padają one w wyniku kłótni, konfliktu interesów czy w ramach eskalacji przemocy słownej. Bez względu na motyw, samo skierowanie takiej groźby do człowieka, rodziny lub osób bliskich jest zdaniem ustawodawcy czynem zabronionym, który może prowadzić do powstania poczucia zagrożenia, strachu i dyskomfortu u pokrzywdzonego.
Wiele osób nadal nie wie, co grozi za groźby śmierci, ponieważ uważa je za „puste słowa” wypowiedziane pod wpływem emocji. Jednakże polskie przepisy jednoznacznie kwalifikują groźby pozbawienia życia jako przestępstwo. Kluczowe znaczenie ma przy tym rzeczywista, uzasadniona obawa spełnienia zapowiedzi przemocy, a nie tylko subiektywne przekonanie sprawcy co do własnych intencji.
Co grozi za groźby śmierci – przepisy karne
Podstawową regulacją, która wskazuje, co grozi za groźby śmierci, jest art. 190 Kodeksu karnego. Zgodnie z § 1, każda osoba, która grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby dla niej najbliższej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, o ile groźba wzbudza u pokrzywdzonego lub osoby, której dotyczy, uzasadnioną obawę, że może zostać spełniona. W uproszczeniu, jeśli adresat groźby faktycznie boi się jej realizacji, mamy do czynienia z wypełnieniem znamion przestępstwa.
Ważne jest, by pamiętać, że co grozi za groźby śmierci w kontekście art. 190 § 1, może się zmieniać w zależności od dodatkowych okoliczności towarzyszących czynowi. W przypadku samego kierowania słów („zabiję cię”, „zginiesz”) muszą one realnie wzbudzać lęk w ofierze. Natomiast jeśli groźby te łączą się z innymi działaniami sprawcy (np. z użyciem przemocy), pod uwagę mogą być brane również przepisy art. 191 Kodeksu karnego, które mówią o stosowaniu bezprawnej groźby w celu przymuszenia innej osoby do określonego działania bądź zaniechania.
Warto też podkreślić, że zgodnie z art. 190 § 2 Kodeksu karnego, ściganie przestępstwa groźby karalnej następuje na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że organy ścigania – co do zasady – nie podejmą dochodzenia lub śledztwa w sprawie co grozi za groźby śmierci, dopóki pokrzywdzony nie złoży oficjalnego zawiadomienia i wniosku o ściganie. W związku z tym niezwykle istotne jest, by osoba poszkodowana nie bała się skontaktować z policją oraz odpowiednimi organami prokuratury i przedstawiła dowody świadczące o kierowanych wobec niej groźbach.
Zmuszanie i groźba bezprawna – art. 191 Kodeksu karnego
Omawiając zagadnienie, co grozi za groźby śmierci, nie można pominąć przepisów art. 191 Kodeksu karnego. Stanowi on o stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej w celu wymuszenia konkretnego działania, zaniechania lub znoszenia. Zgodnie z § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, jeśli poprzez groźbę (np. groźbę śmierci) wywiera na kogoś presję, by wymusić określone zachowanie.
Jeżeli jednak sprawca działa w taki sposób w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności (czyli np. domaga się spłaty długu przy jednoczesnym użyciu gróźb), to w myśl art. 191 § 2 może podlegać surowszej karze od 3 miesięcy do lat 5 pozbawienia wolności. Sąd może uwzględnić w takich sytuacjach okoliczność, że sprawca chciał jedynie odzyskać należne środki, co nie zmienia faktu, iż groźby śmierci czy przemoc w dalszym ciągu pozostają przestępstwem.
Podobnie jak w przypadku art. 190, przepisy dotyczące zmuszania do określonego działania, zaniechania lub znoszenia (art. 191 § 1 lub § 1a) wskazują, że ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Dopiero sam pokrzywdzony może rozpocząć procedurę karną, decydując się na złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i wyrażając wolę ścigania sprawcy. To kolejny powód, dla którego osoby, wobec których kierowane są groźby, powinny pamiętać, co grozi za groźby śmierci, i niezwłocznie reagować, kontaktując się z odpowiednimi organami.
Co grozi za groźby śmierci – wymiar kary i praktyka sądowa
Najczęściej zadawane pytanie w tym kontekście to właśnie: co grozi za groźby śmierci? Kodeks karny w art. 190 przewiduje karę pozbawienia wolności do lat 3, co stanowi górną granicę dla tego typu przestępstw, chyba że w konkretnej sprawie znajdą zastosowanie okoliczności obciążające, wpływające na zaostrzenie kary (np. działanie sprawcy jako recydywisty, użycie niebezpiecznego narzędzia lub szerszy kontekst przestępczy). Co istotne, w praktyce orzeczniczej polskich sądów brana jest pod uwagę także postawa sprawcy po dokonaniu czynu, np. czy doszło do pojednania z pokrzywdzonym, czy groźby były jednorazowym aktem, czy miały charakter długotrwały i uporczywy.
W sytuacji, kiedy sprawca zmusza kogoś do określonego działania za pomocą groźby lub przemocy, zastosowanie może znaleźć art. 191. Jeśli groźby śmierci były formą nacisku, a jednocześnie miały na celu np. wymuszenie zwrotu długu, sankcja może być zaostrzona do 5 lat pozbawienia wolności. Oczywiście wszystko zależy od okoliczności sprawy oraz dowodów przedstawionych w toku postępowania przygotowawczego i sądowego.
Przeciwdziałanie i ochrona pokrzywdzonych
Wiele osób, które doświadczają podobnych sytuacji, obawia się o własne bezpieczeństwo i nie do końca wie, co grozi za groźby śmierci osobie, która kieruje je w ich stronę. Najważniejszy krok to niepozostawianie takiego zdarzenia bez reakcji. Ofiara groźby śmierci powinna przede wszystkim:
- Zgromadzić dowody – zapisać, sfotografować, zrzutować ekrany z wiadomości SMS, komunikatorów, e-maili czy nagrać rozmowy telefoniczne w miarę możliwości i zgodnie z prawem.
- Zawiadomić Policję lub Prokuraturę – złożyć oficjalny wniosek o ściganie (co jest konieczne przy przestępstwie z art. 190).
- Poszukać wsparcia prawnego – skonsultować się z adwokatem lub radcą prawnym, którzy wyjaśnią dokładnie, co grozi za groźby śmierci, i jakie kroki podjąć w postępowaniu karnym.
- Zabezpieczyć bezpieczeństwo – w skrajnych przypadkach istnieje możliwość zwrócenia się o pomoc do organizacji zajmujących się ochroną ofiar przemocy lub ewentualne złożenie wniosku o środki zapobiegawcze wobec sprawcy, np. zakaz zbliżania się.
Choć groźba często wydaje się jedynie aktem werbalnym, nietrudno wyobrazić sobie sytuacje, w których mogłaby przejść do realnych czynów. Dlatego ustawodawca traktuje poważnie czyn, jakim jest kierowanie gróźb karalnych, szczególnie jeśli budzą one w pokrzywdzonym przekonanie, że mogą zostać spełnione.
Podsumowanie – co grozi za groźby śmierci?
Reasumując, co grozi za groźby śmierci? Przepisy Kodeksu karnego przewidują za kierowanie poważnych pogróżek karę pozbawienia wolności do lat 3 (art. 190 KK). Jeśli groźby stanowią formę nacisku w celu zmuszenia innej osoby do konkretnego działania (art. 191 KK), kara może sięgnąć nawet do 5 lat, szczególnie w przypadku próby wymuszenia zwrotu wierzytelności. W obu tych sytuacjach ściganie następuje co do zasady na wniosek pokrzywdzonego, więc kluczowe jest, aby ofiary gróźb nie bały się złożyć stosownych zawiadomień i wniosku o ściganie.
Odpowiedzialność karna za groźby śmierci jest realna, a sądy coraz częściej podchodzą do tego typu przestępstw z dużą stanowczością, zwłaszcza w dobie mediów elektronicznych, w których agresja słowna potrafi eskalować błyskawicznie. Dlatego każda osoba zastanawiająca się, co grozi za groźby śmierci, powinna mieć świadomość, że nawet pozornie „niegroźne” słowa, wypowiadane w gniewie czy w żartach, mogą sprowadzić na sprawcę poważne konsekwencje prawne.
Przypominam, że wpisy blogowe zamieszczone na niniejszej stronie internetowej nie stanowią porady prawnej w indywidualnej sprawie. Jeżeli doświadczacie Państwo problemów prawnych – zapraszam do nawiązania kontaktu. Specjalizuję się w prowadzeniu tylko spraw karnych.