Prawo do obrony jest jednym z podstawowych praw człowieka. Prawo to przysługuje każdemu wobec kogo prowadzone, jest postępowanie karne. Co więcej — realizowane może być w sposób aktywny lub bierny. Jak wygląda realizacja prawa do obrony w praktyce?
Prawo do milczenia
Podmiot postępowania karnego ma prawo do odmowy złożenia wyjaśnienia oraz odmowy odpowiedzi na pytanie.
W teorii odmowa złożenia wyjaśnień nie może wywoływać negatywnych konsekwencji i nie może być uznawane za okoliczność obciążającą. Jednak w praktyce takie posunięcie może zniwelować możliwość skorzystania z niektórych instytucji, np. nadzwyczajnego złagodzenia kary czy wystąpienia z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy.
Aktywna forma realizowania prawa do obrony
Najważniejszymi przykładami realizacji prawa w sposób aktywny są, prawo do:
• Składania wniosków o wykonanie czynności dowodowej;
• Zadawania pytania podmiotom przesłuchiwanym;
• Wypowiadania się co do przeprowadzonego dowodu;
• Zaskarżania orzeczeń.
Obowiązek obrońcy do działania na korzyść oskarżonego
Podejrzany czy oskarżony ma prawo ustanowienia w sprawie obrońcy, co także jest przejawem realizacji prawa do obrony. Należy podkreślić, że ustanowiony w sprawie obrońca ma obowiązek działania jedynie na korzyść oskarżonego. Zaniedbanie lub niewłaściwe wykonywanie obowiązków przez obrońcę nie może szkodzić oskarżonemu, gdy nie ma on żadnego wpływu na niedopełnienie danych obowiązków.
Należy także podkreślić, że to na organach procesowych ciąży obowiązek sprawdzenia, czy prawo do obrony jest należycie realizowane.